LOGOMUZ

 Bu kapı Diyarbakır ili Kulp ilçesi, Duderya(Konuklu) köyünün simgesidir. Kulp ilçesi yöresinde ve bu bölgede tanınır. Bu kapı Şeyh Muhammed Emin Duderi’nin 1890 yıllarında Duderya köyünde yaptırdığı Nakşibendi tarikatının tekkesi(tekya) ve medresesinin ilim irfan  kapısıdır.

  Yörenin en iyi ustalarının planladığı, yaptığı iki katlı çok amaçlı 480 metrekare inşaat alanı olan bir yapıdır.

  Duvarlar yörenin taşlarıyla örülmüş, 60 santimetrekaredir. Eyvan ve pencereler, kapılar Badıkan bölgesinden getirilen beyaz mermerden biçilmiş taşlarla kemerli olarak yapılmıştır. Döneminde o bölgenin şaheser mimarisidir.

Şeyh Muhammed Duderi tekya binası bir İslam mimari külliyesidir. İhtiyaca göre hizmet bölümlerinden oluşur. Birçok müştemilat vardır. Bu bölümlerin başlıcaları şunlardır:

1.Şeyh Muhammed Duderi’nin ikamet ettiği bölüm: Aliye Şeyh(Şeyhin bölümü)

2.Aliye daye (şeyhin hanımına daye denir) şeyhin hanımı Diya Durre’nin bölümü

3.Eyvana Mera (erkek eyvanı) külliyenin giriş kapısı üstüdür. Kuzeye Kele Kale’sine bakar.

4.Eyvana Jina (kadın eyvanı) batıya kapar, batı misafir kapısı girişidir.

5.Zikir hane tekyanın toplantı salonudur. Burada; şeyh, melle, seyda, sofiler toplanır. Tekke müritleriyle iletişim sağlanır. Nakşibendi tarikati kuralları açıklanır. Alimler arasında fıkıh tartışılır. İlmi sohbetler yapılır, Cuma akşamları zikir toplantıları icra edilir.

6.Şeyh Muhammed Duderi; Kulp ilçesi resmi müftüsüdür. Cuma günleri köydedir, Cuma namazını müritleriyle kılar, anlaşmazlıklar varsa barış sağlar. Melle ve müminleri ile görüşür.

7.Hücre; medrese fakıhları(öğrenci) eğitim yeridir. Önceleri bina dışında bugünki camii yerindeyken sonradan merkez külliyeye taşınır.

8.Ali gund: köy tarafı. Misafirler karşılanır, ikinci katta bulunan odadır.

9.Aliya mera (erkek tarafı selamlık): erkek misafir ve müritler bölümü.

10.Aliya dina (deliler bölümü): psikolojik rahatsızlıklara ayrılmış bölüm. İlgili melleler onların tedavisiyle uğraşır.

11.Şeyh Muhammed Duderi evlidir, beş oğlu vardır. (Biri genç yaşta ölmüştür. Adı Abdülhakik’tir.) Evli çocuklarının kaldığı bölümler vardır. Külliyede her birine bir bölüm tahsis etmiştir. Bu yerler şeyhin çocukları bölümü diye geçer.

1.Şeyh Celaleddin Bölümü

2.Şeyh Nureddin Bölümü

3.Şeyh Bahaddin Bölümü

4.Şeyh Ubeydullah Bölümü

5.Şeyh Fehmi Bölümü

12.Kiler: takyanın bugünki adıyla marketidir, hazinesidir. Tüm yiyecekler, arazilerden gelen buğday, üzüm ürünleri, müritlerin getirdiği hediyeler kilerde depolanır.Kilerin anahtarı Diya Durre ve yardımcısı Kavreş’te bulunur. Tekyanın en önemli bölümü kilerdir. Kimden ne gelmiş ise şeyhe ve Diyar Dırre’ye haber verilir. Kilerden çıkanlar da tespit edilir.

13. Mutbeh (mutfak) bölümü: yönetimi şeyh Muhammed’in hanımı Diya Dırre’nin elindedir. Onun da bir başyardımcısı vardır. Kilerden çıkarılacak ürünler ve miktarını misafirlere ve aile bireylerine yetecek kadar ayarlar.

14. Özel misafirler hariç olmak üzere tüm şeyh ailesi yeğenleri için yetecek kadar yemek tabldot olarak pişirilir. Bu tabldota hizmet ekibi de dahildir. Bu konuda özel misafirler hariç ayrım yapılmaz. Aile bireyleri sayısına göre tabldot yemek çıkarılır ve görevliler tarafından dağıtım yapılır.

15. Bu külliyede ahır bölümü mevcuttur. Motorlu araç olmadığından şeyhi ziyarete gelen misafir ve müritler at, katır, eşek gibi binek hayvanlarla gelirdi. Ayrıca binek hayvan yemi için(kadin) bölümü yapılmıştır. Misafirlerin binek hayvanları için özel yerler yapılmış, hazırlanmıştır.

16. Bıra Kasre: Şeyh Muhammed Duderi külliyesini yapan Ermeni mimarlar, İslamiyette temizliğe ve ibadete çok elzem olan suya önem vermişlerdir. Tekya binası girişindeki holde taşı oyarak kuyu açmıştır. Ayrıca köyün yukarı vadisinde bulunan su kaynağından su getirmek için proje yapmış, tekyaya su getirilmiştir. Pişirilmiş topraktan yaptıkları borularla Biso çeşmesinden suyu tekke binasına getirmişler, o dönemde bu buluş çok önemlidir. Yörede benzeri yoktur.

 

Şeyh Muhammed Duderi genç yaşta bilgi, beceri, mahareti, İslam ilmi, hadis, kelam, fıkıh, belagat alanlarındaki donanımı ile Kulp ilçesi ve yöresinde tanınır, saygın bir yer alır. Kulp ilçesinin resmi müftüsüdür. Duderya köyünde Nakşibendi tarikatı tekkesinin medresesinin şeyhidir. Eğitim ve öğretime çok önem verir. Yörenin en tanınmış seydalarını, alimlerini, müderrislerini Şeyh Muhammed Duderi medresesinde görevlendirilir. Çok sayıda fakı (medrese öğrencisi) eğitilir.

Bu medresede hadis, fıkıh, kelam, şeriat, belagat, felsefe, Arapça, Farsça, Kürtçe, Matematik, Fen Bilimleri dersleri okutulur.

Bu medreseden icazet alıp eğitimleri başarıyla tamamlayan fakılar, meleler, seydalar yöre köylerinde imamlık görevi yapar.

Halkı eğitir, sosyal alanda aydınlatır, köy çocuklarına Kuran kursları açar. Eğitim öğretime hizmet eder. Bu kurslar yöremizin Kürdistan’ın ilk okullarıdır.

Logomuzdaki Şeyh Muhammed Duderi’nin bu kapısı yöremize ışık saçan, insanları aydınlatan ilim irfan simgesidir.

Bu kapı yöremizde barışın, dostluğun, kardeşliğin simgesidir. Alimlerin, mellelerin, müritlerin toplandığı ilim irfan kapısıdır.

Bu kapı aşiretler arasına meydana gelen kavgaların, husumetlerin adilce çözüldüğü umut kapısıdır. Dargın, düşman, kavgalıların el sıkışarak barış içinde, huzur içinde, dostça, kardeşçe çıktığı kapıdır.

Amacımız; Şeyh Muhammed Duderi medresesinde görev yapmış, halkı aydınlatmış, yöremiz gençleri eğitmiş, mezun olup gittiği köyde halkı aydınlatmış şahsiyetleri, saygın kişi ve şahısları anmak, unutulmamalarını, anılmalarını sağlamaktır.

Yöremize, halkımıza hizmet etmiş, aramızdan ayrılıp, ebediyete intikal etmiş, saygın, seyda, mele, fakı, şeyh, bey, mir, bilim insanlarımız, kçylümüz, çiftçimiz gibi zatları anmaktır, yaşatmaktır. Halen hayatta olan halka hizmet edenleri de onurlandırmak, teşekkür etmektir. Duderya yöresi ilim, fikir, eğitim, diyalog web sitesi olarak ulaştığımız isimleri, hatırladıklarımızı bir liste halinde aşağıda belirttik. www.duderyadiyari.com adresine sizin de ekleyeceklerinizle listeyi çoğaltalım. Listemizin ucu açık, yeter ki hatırladığınızı www.duderyadiyari.com ‘a tıklayarak listeye ekleyelim, onları hatırlayalım.

1) Mele Salih TANRIKULU (Diyarbakır)

2) Mele Mele Kudüs

3) Mele Hadi MEÇİN(Silvan)

4) Mele Cemil

5) Mele Niyazi

6) Mele Mehmedi Toği(Güznank)

7) Mele Feyzullah

8) Mele Hacı Hüsnü ÇELİK(Kuye)

9) Mele Sebri (Kuye)

10) Mele Necmettin ERBOĞA(Kele)

11) Mele Uzeyir (Dümülya)

12) Mele Şerif (Geresor)

13) Mele Hadi (Randanka)

14) Mele İsmail (Dümülya)

15) Mele Osman (Dümülya)

16) Mele Ramazan (Dümülya)

17) Mele Hasan (Nerçik)

18) Mele Hüseyin (Taha nevale)

19) Mele Abdulbaki (Hayde)

20)Mele Sadi TANRIKULU (Dümülya)

21) Mele Ahmet TANRIKULU (Dümülya)

22) Mele Eyüp

23) Mele Faruk

24) Mele Teyyip FİDAN (Kerra)

25) Mele Ahmet (Ahıka)

26) Mele Ömer

27) Mele Ali Şeyh Hamza

28) Mele Ahmede Dılo (Mala Melke)

29) Mele Ahmet CEMİL (Saltan)

30) Mele İbrahim-i Heviki

31) Mele Tayyip ULAŞ (Bavicanka)

32) Mele Resul (Mıshavde)

33) Mele Nihat (Kocika)

34) Mele Hasan (Araşka)

35) Mele Ramazan (Mala Melke)

36) Mele Abdulbari (Kanıka)

37) Mele Abdullah (Ağdadi Kuye)

38) Mele Abdulbaki (Geresor)

39) Mele Abdurrahman (Dümülya)

40) Hüsamettin (Dümülya)

41) Mele Mehmede Toği (Guznak)

42) Mele Feyzullah (Dümülya)

43) Mele Said EREN

44) Mele Fadıl İLDENİZ(Kulpik)

45) Mele Sırrı AYDIN (Dümülya)

46) Mele Mehmet Şavuşa

47) Mele Sofi Hüseyin Şeyh Hamza

48) Mele Sofi Ali Şeyh Hamza

49) Mele Eshat Narin (Şavuşa)

50) Mele Karamane Kalika

51) Mele Mehmet ÇAVUŞ (Kanika)

52) Mele Hacı Abdulhalim (Kele)

53) Mele Mehmet ŞİRİN (Kele)

54) Mele Hacı Süleyman ASLAN (Şavuşa)

55) Mele Hacı Abdulkerim ASLAN

56) Mele Hacı Abdulbakiye Ali Efendi (Şavuşa)

57) Mele Ali Bege YAKUT (Kele)

58) Mele Mehmet Can YAKUT (Kele)

Araştırmacı Tarih Öğretmeni Taki EREN
Okunma Sayısı: 1210

Yorum Ekle

YAZARIN DİĞER YAZILARI