KÜRT MEDRESELERİNİN ÖNEMİ

Kürt medreselerinin tarihi geçmişi miladi 10 ve 11 . yüzyıla dayanır. Bu tarih süreci  kullanılmasında Selahaddini Eyyubi'nin çok etkisi olmuştur. Eyyubi  Devletinde çok sayıda medrese ve vakıf açılmıştır. Böylece yardımlaşma dayanışma gelşmiştir. Medreselerle vakıfların ve İslami tarika  tların kültür ve uygarlığın gelişmesinde eğitimin yayılmasında büyük etkisi olmuştu

  Medrese ders verien okul eğitim yapılan yer anlamındadır.Cizre de Kürt beylerinden,Botanlılara bağlı Medresa Sor,Hasena Wel Beyin Mustaki medresesi,Musul medresesi,Tillo medresesi,Zaxo medresesi Şikal medresesi (Van da) Bitlis Norşin  Medresesi,Bitlis Hizan  ve Xeyda Medresesi Siirtte Melle Halil iSerte  Me

dresesi. Bahçesaray da Mukus Medresesi Muş Medresesi,Oxin Medresesi,Meya Farqin (Silvan)Medresesi  Diyarbakır Medresesi Diyarbakır Kulp İlçesi Duderya köyü ŞEYH MUHAMMED EMİN DUDERİ Medresesi mevcuttur.

  Bu medreselerde eğitim dili Kürtçedir.Müfredatlarında Kürt yazar,şair bilim insanlarının eserlerine fikirlerine önem verilir. Eserleri ders olarak okutulur.

  Norşin Medresesi 200 yıldan beri eğitime devam etmiştir. Bu medreselelerden mezun olanlara melelik icazet belgesi verilir. Bu mezuniyet süreci 8 ile 10 yıl arasındadır.Bu medresedeki eğitim öğretim Mele Mahmut la başlar oğlu Seyda Abdurrahman-ı Taği ile devam eder. Bu medreselerde ki müfredat islam ilmi hukuku tasavvuf ve bilimle ilgilidir.

  Kürt medreseleri genellikle Nakşibendi ve Kadiri tarikatları şeyhlerine bağlıdır. Bu medreseleri yöredeki alm ve bilim adamları  müritler ziyaret eder. Burada eğitim gören fakılar genç yaşta yörenin alim ve bilim adamlarıyla tanışma ve sohbet etme fırsatı bulur.  Onların deneyim ve ilmi bilgilerinden yararlanma imkanı bulurlar. Böylece öğrenme ve bilgiye ulaşma istekleri artar.

  Bu medreseler Osmanlı Devletine çok sayıda kadı,müftü,bilim adamı kazandırmıştır. Zeki ve çalışkan bir fakı 6-7 yılda mellelik icazeti alabilir. Bunun üzerine 5-6 yılda eğitim görerek müderris seyda alim sıfatlarını alır. Bu medreselerden mezun olan melleler görev yaptıkları il ilçe ve köylerde değişik kapasitede ilk orta eğitim düzeyinde medrese açarlar. Bunlar görev yaptıkları yörede saygıyla anılırlar halkın sosyal yaşantısı kültürü gelenekleri ve dini bilgileriyle yakından ilgilenirler. Bu konuda donanımlıdırlar liderlik önderlik vasıfları vardır. Görev yaptıkları yerlerde saygıyla anılırlar.

  Irak Suriye Ordadoğu ve Anadolu da Nakşibendi ve Kadiri tarikatları etkindir.Kendilerine bağlı medreseler  ve tekkeler kurmuşlardır. Nakşibendi tarikatı tekkelerinde üst düzey de eğitim verilir tekke külliyesi yanında hücre denilen binalarda yatılı olarak eğitim görürler. Bu binalar onların her türlü ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde yapılmıştır. Yörenin en donanımlı alim melle ve seydaları eğitim kadrosunu oluşturur. Medreselere fakılar seçilerek kabul edilir. Müfredat hemen hemen aynıdır. İslam alimlernin yadığı kitaplar okutulan dersin de adıdır. Bu kitabın yazarının adı doğum ölüm tarihi kitabın ismi belirlenir. Bazı ders kitaplarının yazarları bilinmez anonimdir.

  Kürtçe kelime haznesini geliştirmek için Kürt yazar ve düşünür Ahmed-e Xani nin 1700 yıllarında yazdığı Kürtçe sözlük okutulur ve ezberletilir. Siirtli Melle Halili yazdığı Necül Enam okutulur. Okutulan dersler öğretim seviyesine göre kademeli olarak müfredata alınır.

  Genelde Kürt Medreselerinde üst düzeyde okutulan ders ve kitaplar şunlardır.

  1-Arap Dil Bilimleri: Sarf,nahiv,vadı,iştirak

  2-Şerri Bilimler: Akaid,fıkıh,kelam,hadis,tefsir,usul-u tefsir,ahlak,dirok(tarih)

3-Mantık Felsefe

4-Münazara,ilmiye ile kitaplar

5-Hat ilmi

6-Arapça kitaplar

    Emsile  ,Bina,maksut(yazarı bilinmeyen anonim kitaplar) nahiv kitapları(arapça cümle yapısı)

7-Mevlit (Kürtçe)

8-Şiir

9-Belagat

10-Mütela (dikkatle okuma anlama)

11-Soru-cevap (antik yunan roma bilim felsefe tartışma)

12-Müzakere

13-Not aldırma Meme Alan,Mem-u Zin,Celalet Bedirxan gibi yazar ve şairlerin eserleri

    Tarikatlara bağlı medreselerde eğitim yatılıdır. Tüm eğitim masrafları tekke tarafından karşılanır. Tüm eğitim kadrosu ve fakılar hazırlanan karvane den yemek yer.

  Camisi ve mellesi bulunan köylerde ilk-ota öğretim düzeyinde eğitim kurumları vardır. Caminin yanındaki binada barınırlar yatılıdırlar öğrenci sayısı köydeki hane sayısına göre değişir. Fakıların yeme içme ihtiyacı  köylülerce karşılanırlar. Fakılar yemek vaktinde köy evlerini dolaşır  o ailenin yemeği neyse fakılara verilir. Toplanan yemekler medreseye getirilir burada paylaşılarak yenir.

  Köy imamı fakılara ders verir. Bir üst düzeydeki fakı alt kademedekilerede ders verir. Bu eğitimi bitiren fakılar üst düzeyde eğitim veren tarikat medreselerine müracaat eder. Yer varsa kabul edilir yer yoksa başka medreselere başvurur orada eğitimine devam eder.

 

 

 

 

Araştırmacı Tarih Öğretmeni Taki EREN
Okunma Sayısı: 497

Yorum Ekle

YAZARIN DİĞER YAZILARI