02.11.1937 yılında T.C. Bakanlar Kurulu kararı ile Aydın iline sürgün edilen Şeyh Muhammed Duderi ve Kulp ilçesi müftüsü ailesi; sürgün hayatının bütün sıkıntılarını, acılarını, zorluklarını yaşar. On yıl sonra 1974 yılında çıkarılan af yasası ile sürgün edilenlerin memleketlerine dönmelerine müsade edilir.

  Bu yasadan faydalanan aile memlekete (Diyarbakır-Duderya) köyüne geri dönmeye karar verir. Vasiyeti üzerine Aydın'da vefat eden Şeyh Muhammed ve torunu Diyadin'in (Şeyh Fehmi'nin oğlu) cenazelerini de alıp 'Ah Vatan' dedikleri Duderya köyüne dönerler. Bu sürgün ve vatan hasreti on yıl sürer. 

 Şeyh Muhammed'in küçük oğlu M. Fehmi Eren ve ailesi, yalnız Aydın'da kalır. Sürgünde kendisine verilen; iskan arazilerinde büyük çalışmalar yapmış, arazilerini tarıma hazırlamış, incir, portakal,zeytin, bağ-bahçe yapmış, arazisi üzerinde çiftlik evi yaparak tüm yaz ayalrında Köşk Belde'sinde kalmış, TARİŞ'e üye olmuş, incir-üzüm birliklerine ürün satmıştır. Diktiği fidanlar tam ürün vermeye başlamıştır. Bu kadar emek verdiği, masraf yaptığı tarımdan ayrılamamış, bu nedenle ve altı çouğu da okula gittiğinden kalmayı tercih etmiş, Aydın ilinde kalmıştır.

  Annesi Durre, ağabeyleri ve akrabalarının ısrarlarına direnemez 1952 yılında memlekete dönmeye karar verir. Memlekete dönüş hazırlıkları hızlanır. İzmir fuarına gider. Akrabalarınaçeşitli hediyeler alır. Bunlardan biri İngiliz marka kırma av tüfeğidir. Kendisi iyi bir avcıdır. Büyük oğlu Sırrı'ya bisiklet, ağabeyi Şeyh Nureddin ve Şeyh Bahaddin'e ve kendisine o günün en iyi radyolarından alır. İşte resimde gördüğünüz 'Radyo NUR' Şeyh Fehmi Eren'in Duderya köyü Kulpik mezrasında kullandığı radyodur. Bir diğeri ise Duderya köyünde Şeyh Bahaddin'in evindedir. Uzun-orta-kısa frekanslarda yayın yapar. 

  1952'de Kulp ilçesinde; çok sayıda radyo vardır. Bu nedenle Duderya köyü şanslıdır. Memleket haberlerini, müziğini dinleme fırsatı vardır. En çok dinlenen kısa dalgadan, Irak'tan yayın yapan 'Dengê Iraka beşi KURDISTAN' Erivan'dan yayın yapan Kürtçe kanaldı. Bir de İran Meryemxan, Kabusağa, Tahsin Taha, Karabete Haço, Agide Cuma. Arife Cizrevi, Avdale Zeyne, Amerika'nın sesi, BBC (İngiliz) dinlenen radyolardı. 

  Bu radyolara 'Lambalı' denirdi. 150 Voltluk Anot ve 1,5 Voltluk büyükçe iki batarya ile çalışır. Dama kadar uzatılan bakır telli anteni vardı. 

 1960'lı yıllarda Transistor diye bir alet icat edilince, radyolar çoğaldı, güçleri çoğaldı, ucuzladı, kalem pillerle çalıştılar. 

ERİVAN RADYOSU: 1950 yılından itibaren Kürtçe yayın yapan Erivan Kürtçe yayınları tarih sürecinde Türkiye, Iran , İran, Rusya, Suriye, Kafkaslar'da yaşayan Kürt halkının adeta hafızası olmuştur. Erivan Kürtçe yayınları o yıllarda Kürt aydınları, akademisyenleri, Kürt medreselerinden mezun olmuş Mele, Seyda, Fakıların, duyarlı tüm Kürt halkının dinleyicilerin üzerinde olumlu etkiler bırakmıştır. 

  Kürtçenin yayın yasağı olduğu yıllarda, Kürt kültür ve sanatının, gelenek ve göreneklerinin yaşatılmasında, yayılmasında büyük etkileri olmuştur. En baskıcı, yasaklı dönemlerde Kürt halkının sesi kulağı olmuştur. Erivan radyosu en güvenilir radyo olmuştur.

  Bizim evde Kürtçe haberler başlarken dinlemek için misafirler gelir, büyük bir sessizlik olurdu. Babam kuralına göre radyoyu açardı. Haber bülteni şöyle başlar: "Radyo Erivane xeberan dide guhdaren Aziz." Türkçesi: Erivan radyosu haberi veriyor sayın dinleyenler.  Haberler Kürtçe dinlenir, yorumlar yapılır ardından Kürtçe müzikler dinlenirdi. Meryemxan, Tahsin Taha, Aram Tigran, Kavus Ağa'dan Kürtçe ezgiler dinlenir, tempo tutulurdu.

  Erivan Kürtçe yayınları, yalnız dünya haberleri, müzik, folklerle sınırlı değildi. Kürt Kültür ve Edebiyatı, şiiri, , folklorü, gelenek ve görenekleri ile ilgili Kürtçe programlar da vardı. Kürt yazar ve şairlerinden Kasıme Celil, Arabe Şemo, Celaleddin Bedirxan, Cigerxwin vs. de Kürtçe radyo programı yapardı.

  Müzik ve folklor programlarında müzik aletleri bile Kürtlerin kullandığı davul, zurna, billur, fig gibi müzik aletleriydi.

  Kürtçe yayın yapan başka radyo yayınları da vardır. İran'da Kürtçe yayın yapan iki Kürtçe radyo vardır. Denge İranê müzik ağırlıklıdır. Irak Devleti'nde Kahire ve Bağdat Kürtçe yayın yapan iki radyo vardı. Bu radyoların yayın amacı Kürt halkını asimile etmek, gözdağı vermekti. Yalnız müzik yayını yapardı. Baas partisi denetiminde idi. 

 T.C. devletinin çıkardığı sürgün yasaları ve Doğu, Güneydoğu'da ıslah yasaları ve kararları Kürtleri doğudan alıp batı ilelrine sürgün etmek, bu aileleri on yıl orada mecburi iskan edip asimile etmekti. Bunun için on yıl süre verilmişti.

  Bütün bunlara rağmen; Şeyh Muhammed Duderi ailesinin köklü etkin Kürt kültür ve medeniyeti bilinci tüm sürgün sıkıntı ve işkencelere direndi. On yıl sonra ölülerini de beraber getirerek hasret çektikleri vatanlarına, yurtlarına, Kürdista'a, Duderya'ya geldiler.   
 

 

 

 

 

Araştırmacı Tarih Öğretmeni Taki EREN
Okunma Sayısı: 704

Yorum Ekle

YAZARIN DİĞER YAZILARI